کتاب ذهن‌آگاهی برای درمانگران درک عمیق‌تر ذهن‌آگاهی

کتاب ذهن‌آگاهی برای درمانگران (Mindfulness for therapists) نوشته گرهارد زاربوک، سبحان لینچ، اکسل امان و زیلکا رینگر می‌باشد و توسط دکتر اکرم دهقانی به فارسی ترجمه و توسط انتشارات ارجمند منتشر شده است.

قبل از شروع چند لحظه‌ای به معنای کلمه «ذهن‌آگاهی» فکر کنید.

چه افکار یا تصوراتی ایجاد شدند؟

آیا چیزی در مورد ذهن‌آگاهی و تمرینات شخصی آن می‌دانید؟

یا اینکه این موضوع برای شما جدید است؟

از آنجا که واژه ذهن‌آگاهی به طرق مختلف در متون زیادی مورد استفاده قرار گرفته، تعریف واحد و کاملی از آن وجود ندارد (هیز و ویلسون، ۲۰۰۳).

البته، احتمالاً پرکاربردترین تعریف از جان کابات زین، مبدع درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR) در دهه ۱۹۷۰ ارائه شده است. تعریف کابات زین از ذهن‌آگاهی عبارت است از: «توجه به شکلی خاص و هدفمند در زمان حال و بدون قضاوت» (۱۹۹۶، ص: ۴).

دیدگاه روان‌شناسی مدرن غربی نسبت به ذهن‌آگاهی متفاوت از آیین بودا است و تصور بر این است که ذهن‌آگاهی ویژگی طبیعی انسان است و از طریق تمرین حاصل خواهد شد؛ اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که رویکردهای سکولار مبتنی بر ذهن‌آگاهی به‌طور قوی در مراقبه بودایی ریشه دارند. در آیین بودا، ذهن‌آگاهی این‌گونه تعریف شده است:

آگاهی لحظه‌به‌لحظه، بی‌غرض، غیر قضاوتی و پایدار از حالت‌ها و فرایند قابل درک. این حالت بیانگر نوعی آگاهی فوری و مداوم از احساسات فیزیکی، حالت‌های عاطفی، افکار و تصورات است. (گروسمن، ۲۰۱۰، ص: ۸۸).

اگرچه در این تعاریف تأکید شده است که ذهن‌آگاهی چیزی بیش از برتری است، اما به‌وضوح توجه نقش مهمی بازی می‌کند (چیسا و مالینوسکی، ۲۰۱۱). این تعاریف، چقدر با تأملات اولیه شما تناسب دارند؟

ما برای افرادی که با مباحث ذهن‌آگاهی آشنا نیستند، به ادبیات علمی ذهن آگاه خواهیم پرداخت و فواید آموزش آن را در فصل ۲ کتاب ذهن‌آگاهی برای درمانگران بررسی خواهیم کرد.

اگرچه هدف از کتاب ذهن‌آگاهی برای درمانگران معرفی ذهن‌آگاهی نیست، اما این مباحث کمک‌کننده خواهند بود. این مباحث برای افرادی که به نحوی خدمات روان‌شناختی ارائه کرده‌اند و به‌خصوص برای افراد مشغول در حرفه‌های کمک‌کننده مانند مددکاری اجتماعی، روان‌شناسان و روان‌پزشکان و همچنین برای افرادی در حیطه‌های آموزشی مفید خواهد بود.

درمانگر بودن، یعنی فشار روانی و هیجانی، صرف‌نظر از «تازه‌کار بودن» یا «حرفه‌ای بودن». تحقیقات نشان می‌دهد تمرینات ذهن‌آگاهی برای افراد مشغول در حرفه‌های کمک‌کننده مفید است و نوعی تمرینات خود – مراقبتی هستند (ایروینگ، دوبکین و پارک، ۲۰۰۹).

برخی شواهد نشان می‌دهند که درمانگرانی که آموزش ذهن‌آگاهی دریافت کرده‌اند، نتایج بهتری از کار با مراجع گزارش می‌کنند، «اگرچه این نتایج هنوز مورد تردید هستند» (لبه، ۲۰۱۱، ص: ۳۰).

در فصل ۳ تعدادی تمرینات ذهن‌آگاهی برای درمانگران معرفی شده که به شما کمک می‌کند که چگونه از این تمرینات در اتاق درمان استفاده کنید.

تمرینات ذهن‌آگاهی منظم در شما نوعی مهارت فاصله گرفتن ایجاد می‌کنند که به شما اجازه می‌دهد یک‌قدم به عقب بروید و نگرش، احساسات و دیدگاه‌های خود و مراجع را مشاهده کنید. تمرینات منظم بسیار ضروری هستند و در مرکز آموزش‌های ذهن‌آگاهی مدرن قرار دارند (مالینووسکی، ۲۰۰۸).

البته این بسیار طبیعی است، اگر شما در حال یادگیری نواختن پیانو هستید، کسی از شما انتظار ندارد پس از چند جلسه قادر به نواختن حرفه‌ای باشید. این مسئله با پژوهش‌ها هم سازگار است، به‌طوری که به نظر می‌رسد بین صرف زمان برای تمرینات رسمی ذهن‌آگاهی و سطح تغییر در مؤلفه‌های مربوط به ذهن‌آگاهی و بهزیستی ارتباط وجود داشته باشد (کارمودی و بیر، ۲۰۰۸).

این نکته ممکن است کمک‌کننده باشد: چند لحظه به این موضوع فکر کنید که آیا آماده انجام تمرینات در زندگی خود هستید؟

برای درمانگرانی که در کار خود از تمرین‌های ذهن‌آگاهی استفاده می‌کنند، این کتاب پیشنهادهای بسیار خوبی برای استفاده در جلسات درمانی دارد.

چند سال قبل، برخی از ما پیشنهاد دادیم که ذهن‌آگاهی به درمانگران آموزش داده شود. افرادی که در دوره شرکت کردند، خیلی مجذوب ذهن‌آگاهی شده بودند، اما در واقع آن‌ها به دنبال یاد گرفتن تکنیک‌هایی بودند که فوراً برای مراجع به کار بگیرند.

اگرچه ذهن‌آگاهی در بسیاری از رویکردها قابل کاربرد است، اما فقط استفاده از آن شبیه رویکردهای «بین و انجامش بده» نیست.

برای ایجاد و درک تجربه شخصی از ذهن‌آگاهی نیاز به‌صرف زمان و تمرین‌های زیادی است؛ موضوعی که برای هر درمانگری قبل از اینکه این تکنیک‌ها را به شکل صحیح به دیگران آموزش دهد، لازم است. اگر شما از مراجع حمایت کنید، او شروع به انجام تمرینات ذهن‌آگاهی می‌کند، البته این حمایت به عمل شما برمی‌گردد. این ویژگی که از فهم عمیق شما از ذهن‌آگاهی ایجاد می‌شود، باعث کیفیت و تشویق و حمایت متفاوتی نسبت به مراجع می‌شود.

البته، ما نمی‌خواهیم درمانگرانی که ذهن‌آگاهی را بدون تمرین شخصی، با مراجع کار می‌کنند، قضاوت کنیم! بلکه می‌خواهیم روی این نکته تأکید کنیم که به‌منظور حمایت از مراجعه‌کنندگان در طی تمرینات ذهن‌آگاهی به‌صورت موفقیت‌آمیز و معتبر، لازم است که روی تمرین‌های شخصی وقت بگذارید.

همان‌طور که با کتاب ذهن‌آگاهی برای درمانگران پیش می‌روید، تمرین‌های متفاوتی را معرفی می‌کنیم و امیدواریم که آن‌ها را متوجه شوید و در زندگی شخصی خود استفاده کنید. قسمت‌های ضبط‌شده‌ای از همه تمرین‌ها به‌صورت آنلاین در دسترس است:

www.wiley.com/go/zarbok/mindfulnessfortherapists

تماشای این فیلم را به شما پیشنهاد می‌کنیم.